TRABİS (.tr ağ bilgi sistemi)

TRABİS, 21.08.2013 tarih ve 28742 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İnternet Alan Adları Tebliği’nin 3. maddesinde “.tr” uzantılı internet alan adı sisteminin ve buna ait merkezi veri tabanının işletilmesine, rehberin oluşturulmasına, güncellenmesine ve rehberlik hizmetinin sunulmasına ve İAA başvuru işlemlerinin gerçek zamanlı olarak yapılmasına imkân veren, tüm bu faaliyetlerin güvenli ve iş sürekliliğini sağlayacak şekilde gerçekleştirildiği sistem olarak tanımlanmıştır.

10.11.2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu ile internet alan adlarının tahsisini yapacak kurum veya kuruluşun tespiti ile alan adı yönetimine ilişkin usul ve esasların Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (Bakanlık) tarafından belirleneceği düzenlenmiş, söz konusu hükme istinaden Bakanlık tarafından hazırlanan “İnternet Alan Adları Yönetmeliği” 07.11.2010 tarihli ve 27752 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu doğrultuda 1990 yılından beri Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) bünyesindeki Nic.tr tarafından yürütülen “.tr” uzantılı alan adlarının yönetimi Bilgi Teknolojileri Kurumu’na (“BTK”) devredilmiştir.

TRABİS’in Faaliyete Geçmesi

BTK tarafından yapılan kamuoyu duyurusuna göre TRABİS’in 14.09.2022 tarihinde devreye alınması kararlaştırılmıştır. TRABİS’in faaliyete geçmesi ile birlikte; İnternet Alan Adları Yönetmeliği, İnternet Alan Adları Tebliği ve İnternet Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması Tebliğinde yer alan ve daha önce yürürlüğe girmemiş olan maddeler yürürlüğe girecek olup söz konusu mevzuat kapsamında “net.tr”, “org.tr” ve “com.tr” uzantılı alan adlarının tahsisi “ilk gelen alır” ilkesi kapsamında herhangi bir belge talep edilmeden, zaman açısından öncelikli başvuru sırasına göre gerçekleştirilecektir.

Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcıları (UÇHS) Olabilecek Taraflar

İnternet Alan Adları Yönetmeliği ile “Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcı” veya kısaca “UÇHS”, alan adları ile ilgili ihtilafların çözüm sürecini hakemler veya hakem heyetleri vasıtasıyla yürüten taraflar olarak tanımlanmaktadır. 30 Aralık 2021’den önce “üniversiteleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları veya uluslararası kuruluşları” olması istenen UÇHS’ler için bu gereklilik değişiklik ile kaldırılmıştır.

UÇHS Olmak için İzlenecek Adımlar

UÇHS’lere ilişkin diğer detaylar İnternet Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması Tebliği ‘nde belirtilmiştir. Tebliğin 5. maddesine göre;

(1) UÇHS olarak faaliyet göstermek isteyen kuruluşlar ekteki başvuru formunu doldurarak Kuruma başvuruda bulunurlar.

(2) UÇHS başvuru sahibi Türkiye Cumhuriyeti mevzuatına uygun olarak kurulmuş olmalıdır. UÇHS başvuru sahibinin uluslararası kuruluş olması durumunda Türkiye Cumhuriyetince tanınan ve fikri mülkiyet hukuku, uyuşmazlık hukuku veya tahkim hukuku konusunda uzman uluslararası kuruluşlardan olması ve Türkiye Cumhuriyeti mevzuatına uygun olarak kurulmuş bir temsilciliğinin bulunması gerekir.

(3) UÇHS’lerin, alan adlarına ilişkin uyuşmazlıkların çözümü sürecini başarıyla yönetebilecek idari ve teknik yetkinliği haiz olmaları ve en az on adet hakemi listelerinde bulundurmaları gerekir.

(4) Kurumca yapılan inceleme sonucunda gerekli şartları taşıdığı tespit edilenler UÇHS olarak belirlenir ve söz konusu taraflara UÇHS olarak faaliyette bulunabilmelerini teminen en geç 5 ay içinde faaliyet belgesi düzenlenir. Bu UÇHS’lerin ismi ile iletişim bilgileri Kurumun internet sitesinde yayımlanır.

UÇHS Hakemleri için Gereklilikler

UÇHS’lerin listelerinde yer alacak hakemler için aranan şartlar İnternet Alan Adları Yönetmeliği’nin 26. maddesinde düzenlenmiş olup hakemlerin fikrimülkiyet hakları hukuku, marka hukuku, ticaret hukuku veya bilişim hukuku alanlarında uzman olması şartları aranmaktadır. Hakemler, uyuşmazlık konusu alan adına ve taraflarına ilişkin bağımsızlık ve tarafsızlıklarını gösterir yazılı beyanlarını UÇHS’ye sunmalarını müteakip çalışmaya başlarlar.

İnternet Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması Tebliği’nin 10. maddesinde Hakemlere ilişkin yeterlilikler belirlenmiştir.

(1) Hakemler gerçek kişilerden seçilir ve asgari aşağıdaki nitelikleri taşır;

a) Başvuru tarihinde fiil ehliyetine sahip Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,

b) Fikri mülkiyet hakları hukuku, marka hukuku, ticaret hukuku veya bilişim hukuku alanlarından en az birinde en az üç yıllık mesleki deneyime sahip olmak,

c) Affa uğramış, ertelenmiş olsa dahi Devlete karşı işlenen suçlar ile zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas gibi bir suçtan veya kaçakçılık, resmi ihale ve alımlara fesat karıştırma, gerçeğe aykırı hakemlik yapma, yalan tanıklık veya yalan yere yemin suçlarından hükümlü bulunmamak,

ç) Disiplin yönünden meslekten ya da memuriyetten çıkarılmamış olmak veya sanat icrasından geçici olarak yasaklı durumda olmamak,

d) Daha önce haklı bir neden olmaksızın herhangi bir hakemlikten veya herhangi bir hakem heyeti listesinden çıkarılmamış olmak,

e) Ülkemizde en az dört yıllık lisans öğrenimi veren yükseköğretim kurumlarından veya bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulunca kabul edilmiş yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarından mezun olmak.

UÇHS Yükümlülükleri

İnternet Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması Tebliği’nin 6.maddesine göre UÇHS’lerin yükümlülükleri aşağıda belirtildiği gibidir. Bu doğrultuda UÇHS’ler;

Listesinde bulunan hakemlerin adlarını ve kısa özgeçmişlerini internet sitesinde yayımlamakla,
Uyuşmazlık çözüm mekanizmasına başvuru ile ilgili, Yönetmeliğin 25 inci maddesinde yer alan şartları ve gerekli bilgi ve belgelere ilişkin açıklamaları internet sitesinde yayımlamak ve bunların güncelliğini sağlamakla,
Kuruma yapmış olduğu başvuruda sunduğu bilgi ve belgelerde herhangi bir değişiklik meydana gelmesi halinde, bu değişiklikleri yedi gün içinde Kuruma bildirmekle,
Talep edilmesi halinde sürecin işleyişi ve gelinen aşama hakkında şikâyetçiyi veya şikâyet edileni bilgilendirmekle,
Kabul ettiği her şikâyet başvurusunu aynı gün içerisinde TRABİS’e ve ilgili KK’ya bildirmekle,
Kurumun talep ettiği bilgi ve belgeleri derhal sağlamakla,
İAA uyuşmazlıklarının çözümü ile ilgili işlemler dolayısıyla elde ettiği bilgi ve belgeleri en az on yıl süre ile saklamakla,
İAA uyuşmazlıklarının çözümü ile ilgili işlemler dolayısıyla elde ettiği bilgi ve belgeleri ilgili mevzuat hükümleri dışında üçüncü taraflarla paylaşmamakla,
Her yıl Mart ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait faaliyet raporunu Kuruma sunmakla,
Şikâyetçi ve şikâyet edilenin yaptığı ödemeleri ilgili mevzuatta yer alan güvenli yöntemlerle tahsil etmekle,
Mevzuatları gereği bir İAA’ya, İAAS’ye veya şikâyetçiye ait bilgilere ulaşma yetkisine sahip kamu kurumlarının ve adli makamların taleplerini karşılamakla,

yükümlüdür.

UÇHS Başvuru formunda istenen ek yükümlülükler aşağıdaki gibidir:

Organizasyon Şeması;
Personel Sayısı, Nitelikleri, Personelin Çalışma Planı;
Personelin Adli Sicil Kaydı Belgeleri;<Affa uğramış, ertelenmiş olsa dahi devlete karşı işlenen suçlar, herhangi bir bilişim suçu, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas gibi bir suçtan veya kaçakçılık, resmi ihale ve alımlara fesat karıştırma, yalan tanıklık veya yalan yere yemin suçlarından hükümlü bulunmamış olması gerekir.>
Personel Özgeçmişleri;<Kurum, ve İAA sistemiyle ilgili diğer kuruluşlar ile iletişim sağlayacak, gerekli idari işlemleri yapacak, öngördüğü şikâyetleri sorunsuz bir şekilde yürütebilecek personel yeterli sayıda olacaktır.>
Teknik Kapasite :
- Sistemlerinin Güvenliği İçin Aldığı Tedbirlere İlişkin Detaylı Bilgi;
- 5070 Sayılı Kanun Kapsamında Yetkili Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcılarından Alınmış Güvenlik Sertifikası Örneği

Sonuç ve Özet

Yönetmelik değişikliği ile UÇHS’lerin üniversite veya kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olma zorunluluğu kaldırılmıştır.
UÇHS olarak faaliyet göstermek isteyen kuruluşlar ekteki başvuru formunu doldurarak BTK’ya başvuruda bulunurlar.

UÇHS’lerin en az 10 adet hakemi listesinde bulundurması gerekir. Hakemlerin özellikleri:
- a) Başvuru tarihinde fiil ehliyetine sahip Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,
- b) Fikri mülkiyet hakları hukuku, marka hukuku, ticaret hukuku veya bilişim hukuku alanlarından en az birinde en az üç yıllık mesleki deneyime sahip olmak,
- c) Affa uğramış, ertelenmiş olsa dahi Devlete karşı işlenen suçlar ile zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas gibi bir suçtan veya kaçakçılık, resmi ihale ve alımlara fesat karıştırma, gerçeğe aykırı hakemlik yapma, yalan tanıklık veya yalan yere yemin suçlarından hükümlü bulunmamak,
- ç) Disiplin yönünden meslekten ya da memuriyetten çıkarılmamış olmak veya sanat icrasından geçici olarak yasaklı durumda olmamak,
- d) Daha önce haklı bir neden olmaksızın herhangi bir hakemlikten veya herhangi bir hakem heyeti listesinden çıkarılmamış olmak,
- e) Ülkemizde en az dört yıllık lisans öğrenimi veren yükseköğretim kurumlarından veya bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulunca kabul edilmiş yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarından mezun olmak.

UÇHS’lerin Yükümlülükleri aşağıdaki gibidir:

- - Listesinde bulunan hakemlerin adlarını ve kısa özgeçmişlerini internet sitesinde yayımlamakla,
  - Uyuşmazlık çözüm mekanizmasına başvuru ile ilgili, Yönetmeliğin 25 inci maddesinde yer alan şartları ve gerekli bilgi ve belgelere ilişkin açıklamaları internet sitesinde yayımlamak ve bunların güncelliğini sağlamakla,
  - Kuruma yapmış olduğu başvuruda sunduğu bilgi ve belgelerde herhangi bir değişiklik meydana gelmesi halinde, bu değişiklikleri yedi gün içinde Kuruma bildirmekle,
  - Talep edilmesi halinde sürecin işleyişi ve gelinen aşama hakkında şikâyetçiyi veya şikâyet edileni bilgilendirmekle,
  - Kabul ettiği her şikâyet başvurusunu aynı gün içerisinde TRABİS’e ve ilgili KK’ya bildirmekle,
  - Kurumun talep ettiği bilgi ve belgeleri derhal sağlamakla,
  - İAA uyuşmazlıklarının çözümü ile ilgili işlemler dolayısıyla elde ettiği bilgi ve belgeleri en az on yıl süre ile saklamakla,
  - İAA uyuşmazlıklarının çözümü ile ilgili işlemler dolayısıyla elde ettiği bilgi ve belgeleri ilgili mevzuat hükümleri dışında üçüncü taraflarla paylaşmamakla,
  - Her yıl Mart ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait faaliyet raporunu Kuruma sunmakla,
  - Şikâyetçi ve şikâyet edilenin yaptığı ödemeleri ilgili mevzuatta yer alan güvenli yöntemlerle tahsil etmekle,
  - Mevzuatları gereği bir İAA’ya, İAAS’ye veya şikâyetçiye ait bilgilere ulaşma yetkisine sahip kamu kurumlarının ve adli makamların taleplerini karşılamakla yükümlüdür.

UÇHS Başvuru formunda istenen ek yükümlülükler aşağıdaki gibidir:

Organizasyon Şeması;

Personel Sayısı, Nitelikleri, Personelin Çalışma Planı;
Personelin Adli Sicil Kaydı Belgeleri;<Affa uğramış, ertelenmiş olsa dahi devlete karşı işlenen suçlar, herhangi bir bilişim suçu, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas gibi bir suçtan veya kaçakçılık, resmi ihale ve alımlara fesat karıştırma, yalan tanıklık veya yalan yere yemin suçlarından hükümlü bulunmamış olması gerekir.>
Personel Özgeçmişleri;<Kurum, ve İAA sistemiyle ilgili diğer kuruluşlar ile iletişim sağlayacak, gerekli idari işlemleri yapacak, öngördüğü şikâyetleri sorunsuz bir şekilde yürütebilecek personel yeterli sayıda olacaktır.>

Teknik Kapasite :

Sistemlerinin Güvenliği İçin Aldığı Tedbirlere İlişkin Detaylı Bilgi;
5070 Sayılı Kanun Kapsamında Yetkili Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcılarından Alınmış Güvenlik Sertifikası Örneği

TRABİS – Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcıları