1. Giriş
Erdem Şahin Akar ile kaleme aldığımız işbu yazımızda çeşitli ülkelerin sosyal medya düzenlemelerini ve bu bağlamda sosyal medya kısıtlamalarını, sosyal ağların şeffaflık raporlarını ele almış bulunmaktayız.
Sosyal medyanın dünya çapında artan etkileri ve bu platformlarda paylaşılan içeriklerin hukuki açıdan oluşturdukları yansımalar göz önünde bulundurularak devletlerce sosyal medya şirketlerinin ve kullanıcılarının yükümlülüklerini belirlemek adına düzenlemeler yapılmaktadır. Sosyal ağların zaman zaman dezenformasyon, nefret söylemi, terör içerikleri, hakaret veya farklı ekonomik ve siyasal kaygılarla hazırlanan paylaşımların yayılmasına da imkân sunması bu düzenlemelerin yapılmasında başlıca sebep olmaktadır.
2. İngiltere
Halihazırda Birleşik Krallık’ta, aşağıdakiler dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere, çevrimiçi iletişimleri yöneten bir dizi mevzuat bulunmaktadır:
Tacizden Koruma Yasası 1997, S.4 (Şiddet Korkusu)
Kişiye Karşı Suçlar Yasası 1861, S.16 (Öldürme Tehdidi)
Kötü Amaçlı İletişim Yasası 1988, S.1 (Tehdit); ve
İletişim Yasası 2003, S.127 (Kamu elektronik iletişim ağının uygunsuz kullanımı)
İletişim Yasası’nda, “bir kişinin, kamuya açık bir elektronik iletişim ağı aracılığıyla saldırgan veya uygunsuz, müstehcen veya tehditkar nitelikte bir mesaj veya başka bir paylaşım yapması veya bu tür bir mesajın bu şekilde gönderilmesine neden olması” suç kabul edilmektedir. Örneğin Chambers v DPP davasında Bölge Mahkemesi, Twitter tarafından gönderilen mesajların internet erişimi olan herkes tarafından erişilebilir olduğuna ve dolayısıyla bir kamu elektronik iletişim ağı aracılığıyla gönderildiğine karar vermiştir.
Nisan 2019’da Theresa May hükümeti tarafından önerilen Çevrimiçi Güvenlik Yasası Taslağı, terör materyalleri ve intiharı teşvik eden yayınlar gibi yasa dışı içeriklerin kaldırılmasını düzenleyen kurallar getirmiştir. Tasarı kapsamında sosyal ağ sitelerinin, kurallara uymamaları halinde İngiltere’de engellenme ile karşı karşıya kalacaklardır.
Yasa Tasarısının düzenleyicisi olarak Ofcom ilan edildi ve bu kapsamda 18 milyon sterlin veya şirketin yıllık küresel cirosunun %10’u kadar para cezası vermekle yetkili kılındı. Örneğin Twitter, yasa hükümlerinin ciddi ihlalleri nedeniyle bir kez ceza uygulandığında 345,9 milyon sterline kadar ödemeyle karşı karşıya kalabilir. Ayrıca Ofcom, İngiltere’de uygunsuz hizmetlere erişimi engelleme yetkisine sahip olacaktır. Lord Puttman, Tasarının 2023 veya 2024 yılına kadar yürürlüğe girmeyebileceğini söyledi. (Kaynak)
2.1. Çevrimiçi Güvenlik Yasası Taslağı (Mayıs 2021) (Kaynak)
2.1.1. Çerçeve, aşağıdaki hizmetleri sunan şirketler için geçerli olacaktır:
- İngiltere veya başka yerlerde kullanıcılar tarafından erişilebilen ve oluşturulan içerikleri barındıran sunucular
- İngiltere veye başka yerlerde genel veya özel çevrimiçi etkileşimi kolaylaştıran kuruluşlar
2.2. Çerçeve hangi zararlı içerik veya faaliyet için geçerli olacak?
-
- Ceza gerektiren suçlar (örn. çocukların cinsel istismarı, terörizm, nefret suçu ve yasa dışı uyuşturucu ve silah satışı).
- Çocukları etkileyen zararlı içerik ve faaliyetler
- Yetişkinler tarafından erişildiğinde yasal olan ancak onlar için zararlı olabilecek içerik ve faaliyetler (ör. yeme bozuklukları, kendine zarar verme veya intiharla ilgili içerik)
- Dezenformasyon ve yanlış bilgilendirme
- Anonimlik
- Çerçeve, çevrimiçi anonimliğe herhangi bir yeni sınır getirmeyecektir. Bununla birlikte, özen yükümlülüğü altındaki şirketlerin, yasa dışı olan ve anonim olarak yapılan çevrimiçi kötüye kullanımları “etkili sistemler ve süreçler” aracılığıyla önlemeleri beklenmektedir.
- Kapsam dışı zararlar:
-
- Fikri Mülkiyet Hakları
- Verilerin korunması
- Dolandırıcılık
- Tüketicinin Korunması
- Siber Güvenlik İhlalleri veya Bilgisayar Korsanlığı
Çerçeve, dark web yoluyla verilen zararlarla mücadele etmeyecektir. Hükümete göre dark web’teki suç faaliyetleriyle mücadele için kolluk kuvveti müdahalesi daha uygundur.
2.2. Şubat/Mart 2022: Gelecek Yasa Tasarısında Yapılması Planlanan Değişiklikler (Kaynak)
2.2.1. Öncelikli suçlar:
7 Şubat 2022 tarihli bakanlar kurulu açıklamasında Terörizm ve çocukların cinsel istismarına ilişkin suçların zaten Yasa Tasarısında listelendiği; aşağıdaki kategorilerdeki suçların da ekleneceğini ve öncelikli olacakları söylenmiştir:
- intiharı teşvik etmek veya intihara yardım etmek.
- cinsel görüntülerle ilgili suçlar
- şiddete teşvik ve şiddet tehditleri
- nefret suçu
- kamu düzeni suçları, taciz ve takip
- uyuşturucuyla ilgili suçlar
- silahla işlenen suçlar
- dolandırıcılık ve mali suçlar
- Kara para aklama
- organize göçmenlik suçları
Tasarıda öncelikli suçların listelenmesinin, şirketlerin yasa dışı içerikle mücadele etmek için aksiyon almadan önce ikincil mevzuatı beklemek zorunda kalmayacakları anlamına geldiği belirtilmiştir.
2.2.2. Ücretli reklamlar
9 Mart 2022 tarihli Bakanlar Kurulu açıklamasında, hizmet sağlayıcıların ve arama servislerinin, dolandırıcılık reklamlarının (örneğin, lisanssız mali promosyonlara sahip reklamlar, meşru işletmeleri taklit eden dolandırıcılar ve sahte şirketler için reklamlar) yayınlanmasını önleme görevinin olacağını duyurulmuştur.
2.2.3. Siber Teşhir
14 Mart 2022 tarihli Bakanlar Kurulu açıklamasıyla, Çevrimiçi Güvenlik Yasası’nın “siber teşhir” ile ilgili yeni bir cezai hüküm oluşturacağı duyurulmuştur; flört uygulamaları ve sosyal medya üzerinden uygunsuz görüntülerinin rıza olmaksızın gönderilmesi bu duruma örnek olarak verilebilir.
3. Almanya
2017 yılında Almanya’da İnternet Yasası kabul edilmiştir ve 28 Mayıs 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu yasa aynı zamanda “Facebook Yasası” olarak da bilinmektedir. Yasanın amacı sosyal medyadaki nefret söylemleri ve sahte haberlerle mücadeledir. Ayrıca değişiklik, sosyal medya sağlayıcılarının şeffaflık raporlarının bilgi içeriğini ve karşılaştırılabilirliğini artırmayı ve yasa dışı içerikle ilgili şikayetler için raporlama kanallarının kullanım kolaylığını iyileştirmeyi amaçlamaktadır. AB Görsel-İşitsel Medya Hizmetleri Direktifi kapsamındaki yeni gereksinimler nedeniyle, video paylaşım platformu hizmetleri internet yasası kapsamına alınmıştır. İnternet yasası ile sosyal medya platformlarına yeni yükümlülükler getirilmemiş fakat mevcut yasalara uymamak yüksek yaptırımlara bağlanmıştır. Bu kapsamda 50.000.000 Euro’ya kadar yaptırım uygulanabilmektedir.
İnternet yasası yalnızca Almanya’da 2 milyon veya daha fazla kayıtlı kullanıcısı olan sosyal medya ağları için geçerlidir. Bu yasa, sosyal medya ağlarını, kullanıcıdan şikayet aldıktan sonra açıkça yasa dışı olması halinde içeriği 24 saat içinde kaldırmakla yükümlü kılmaktadır. Eğer içeriğin yasa dışı olup olmadığı konusunda belirsizlik varsa, sosyal medya ağlarının bunu araştırması ve silmesi için 7 günlük süresi bulunmaktadır.
4. Amerika
Amerika’da 1996 yılında CDA (Communications Decency Act) ABD kongresi tarafından kabul edilmiştir. Yasanın çıkarılma amacı küçüklerin internet yoluyla müstehcen görüntülere erişimini engellemektir. 1997 yılında ise Reno v. American Civil Liberties Union davasında federal yargıçlar ahlaksızlığa dair hükümlerin ifade özgürlüğüne kısıtlama getirdiğine hükmetmiş ve bu karar ABD yüksek mahkemesi tarafından da kabul edilmiştir. (Kaynak)
ABD Başkanı Donald Trump tarafından 28 Mayıs 2020 tarihinde Çevrimiçi Sansürü Önlemeye İlişkin Kararname imzalanmıştır. Kararnamede; sosyal medya şirketlerinin ifade özgürlüğüne müdahale ettikleri, kendilerine uygun gelmeyen görüşleri bir nevi sansürledikleri ve kamuoyunu ilgilendiren olaylara ilişkin vatandaşların neyi görüp göremeyeceğini kontrol edebilecek bir güce sahip oldukları belirtilmiştir. Ayrıca kararnamede, yukarıda da sözü edilen CDA’nın 230. maddesindeki sorumsuzluğun ancak belirli koşullarda geçerli olduğu ve içeriklere erişimi bu sınırlamalar haricinde kısıtlayan ya da içerikleri silen bir platformun bu yasal sorumsuzluktan faydalanmaması gerektiği vurgulanmıştır. Buradan hareketle bu mecraların basit birer forum ya da platform olarak değil, klasik anlamda bir editör ya da yayıncı gibi değerlendirilmesi gerektiği görüşü savunulmuştur. (Kaynak)
5. Dünya Genelinde Facebook Şeffaflık Raporları
5.1. Sahte Hesaplar
5.2. Nefret Söylemi
5.3. Yerel Yasalara Dayalı İçerik Kısıtlamaları
6. Dünya Genelinde Instagram Şeffaflık Raporları
7. Rusya
Rusya son yıllarda özellikle Ukrayna krizi sonrasında sosyal medya ile ilgili bir dizi düzenleme getirmiştir. Bu anlamda Facebook’a ve büyük dış haber kaynaklarına erişimi engellemiş ve Ukrayna işgali hakkında “yanlış bilgi” yayan herkesi 15 yıla kadar hapisle cezalandıracak bir yasa çıkarmıştır. (kaynak)
7.1. Sosyal Medya Yasası
1 Şubat 2021’de, 530-FZ sayılı “Sosyal ağlar” tanımını da içeren “Bilgi, Bilgi Teknolojileri ve Bilgi Koruma Federal Yasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Federal Yasa” yürürlüğe girmiştir.
Sosyal ağlarda sağlanan içerikler, Roskomnadzor’un (Roskomnadzor “Роскомнадзор [РКН]”: 2012’den beri Rusya, Federal İletişim, Bilgi Teknolojileri ve Kitle İletişim Araçları Denetleme Servisi ( Roskomnadzor ) tarafından yürütülen merkezi bir internet kara listesini (“tek kayıt” olarak bilinir) sürdürmektedir. Liste, tek tek URL’lerin , alan adlarının ve IP adreslerinin engellenmesi için kullanılır) özel kaydına girilecek ve sosyal ağlar aşağıdakiler gibi yasa dışı içeriği içeren paylaşımlara erişimi kısıtlamak zorunda kalacaklardır:
- reşit olmayanların pornografik görüntülerini içeren materyaller;
- çocukları tehlikeli yasa dışı eylemlerde bulunmaya teşvik eden bilgiler;
- ilaçların nasıl yapıldığına ve kullanıldığına dair veriler;
- intihar etme yöntemleri ve buna yönelik çağrılar hakkında bilgi;
- alkol ve çevrimiçi kumarhanelerin uzaktan satışı için reklam;
- insan onurunu ve genel ahlakı uygunsuz bir şekilde rahatsız eden, topluma, devlete, Rusya Federasyonu’nun resmi devlet sembollerine, Rusya Federasyonu Anayasasına veya devlet yetkililerine açık bir saygısızlık ifade eden bilgiler;
- ayaklanmalar, aşırılıkçılık, terörizm ve koordineli olmayan kamu etkinliklerine katılım çağrısında bulunma
7.2. Sosyal Ağlara Yaptırım Uygulamak İçin Yasal Gerekçeler
Rusya’da sosyal ağlara içerikleriyle ilgili olarak yaptırım uygulamak için belirli gerekçeler vardır (Regulation Of Socıal Media In Russia)
7.2.1. Kullanıcı Verilerinin Uygun Olmayan Şekilde Depolanması
2014 yılında, Rusya Başkanı Vladimir Putin, özellikle “Kişisel Veriler Hakkında” Federal Statünün 18. Maddesini değiştiren bir federal tüzüğü yasalaştırmıştır. Değişikliğin odak noktası, tüm İnternet servis sağlayıcılarının Rusya Federasyonu vatandaşlarının kişisel verilerini Rusya topraklarında bulunan veri tabanlarında (sunucularda) toplanmasından, işlenmesinden ve saklanmasından sorumlu olmasıdır.
Bu kural, yabancı sosyal ağları büyük çapta etkilemiştir. Roskomnadzor, 100’ü yazılım uzmanı olmak üzere yaklaşık 8.000 kişilik kadrosuyla, Rus vatandaşlarının kişisel verilerinin işlendiği yerin gerçekten kendi yetki alanına girip girmediğini izlemeye başlamıştır. Bu kuralın ihlali, kişisel verilerin konularının haklarının korunmasını denetleme yetkisine sahip olan Roskomnadzor’un çevrimiçi kaynaklara erişimi engellediği bir başka örnek olmuştur.
Bu değişiklik 1 Eylül 2016’da yürürlüğe girmiştir. Bundan önce, Roskomnadzor, tüm büyük küresel profesyonel sosyal ağlara yasanın yeni hükmünü takip etmeleri yönünde talepte bulunmuştur. Bazıları müzakere etmeye ve işbirliği yapmaya başlarken LinkedIn bu tür müzakerelere girmeyi reddetmiştir. Moskova Şehir Mahkemesi’nin, Roskomnadzor’un iddiası üzerine LinkedIn’i Rusya’daki yaklaşık altı milyon kullanıcısının veri depolama konusundaki yasal gerekliliğe uymamakla suçlayan mahkeme kararını onaylamasının ardından yasak gerçekleşmiştir. İlk derece mahkemesi, Roskomnadzor’a Linkedin.com’daki LinkedIn web sitelerine ve hizmetlerine çevrimiçi erişimi etkin bir şekilde engelleme izni vermiştir.
Diğer büyük yabancı sosyal ağlar da bu değişikliğe uymamıştır. Facebook ve Twitter’a kişisel verileri yerelleştirmeleri için tekrarlanan süreler verilmiştir. 2019’da Roskomnadzor, “sosyal ağ sahipleri de dahil olmak üzere İnternet kaynaklarının sahipleri” tarafından kişisel verilerin her türlü kötüye kullanımıyla ilgili olarak (2018’de 999 şikayet) 9.159 şikayet bildirmiştir.
Son zamanlarda Rus yetkililer sosyal ağları engellemek yerine mali cezalar uygulama politikasını seçmektedir. Örneğin, 2019’da Devlet Duması, kişisel veri düzenlemesinin ihlalleri için önemli para cezaları belirlemek üzere İdari Suçlar Yasasını değiştirmiştir. Para cezaları ilk suçu işleyen tüzel kişiler için 1 ila 6 milyon RUB arasında ve tekrarlanan suçlar için 6 ila 18 milyon RUB arasında değişmektedir.
Pratikte bu cezalar hayata geçirilmiştir. Şubat 2020’de Facebook ve Twitter’ın her biri 4’er milyon RUB para cezasına çarptırılmıştır ve başarısız temyizlerin ardından Facebook para cezasını Kasım 2020’de ödemiştir. Roskomnadzor, yabancı sosyal ağlara kişisel verilerin 1 Temmuz 2021’e kadar yerelleştirilme ve tekrarlanan suçlar için para cezası ültimatomu vermiştir. Ağustos 2021’de WhatsApp 4 milyon RUB para cezasına çarptırılırken, Facebook ve Twitter’ı “tekrarlayan ihlaller” 15 ve 17 milyon RUB para cezasına çarptırılmıştır. Roskomnadzor, mevcut kişisel verilerin korunması düzenlemesine, çevrimiçi medya şirketlerinin etkin kontrolünü kolaylaştırmak için “yazılım kitaplıklarının” kopyalarını Rusya’da depolamaya zorlayacak bir önlem eklemeyi planlamaktadır. (Regulation Of Socıal Media In Russia)
7.2.2. “Yabancı Medya” Baskısının Olmaması
Rus Sosyal medyası “yabancı medya düzenlemesi”ne tabidir. 2019’da kabul edilen gereklilikler uyarınca, yabancı medya ajansı kapsamında sayılabilecek tüm yabancı medya ajansları ile birlikte Rus tüzel kişiliği ile kurulan ve bir yabancı medya ajansı işlevini yerine getiren kayıtlı medya kuruluşları, Rusya topraklarında bir künye içerecektir. Roskomnadzor tarafından onaylanan künyede aşağıdaki gibi bir ibare yer alır:
Aşağıdaki materyal, yabancı bir temsilci işlevini yerine getiren yabancı kitle iletişim kuruluşu ve/veya yabancı bir temsilci işlevini yerine getiren Rus tüzel kişiliği tarafından üretilir ve/veya dağıtılır.
Sosyal medyada bu künye her zaman metin biçiminde yer almalıdır. Bu uyarı, yabancı medya ajansının her haberine eşlik etmelidir. (Regulation Of Socıal Media In Russia)
7.3. Rus Medya Özgürlüğü Üzerindeki Kısıtlamalara Uygulanan Yaptırımlar
2020’nin sonunda; Rusya Federasyonu, vatandaşlarının temel hak ve özgürlüklerini ihlal eden kişilere yönelik alınacak önlemler hakkında bir dizi değişiklik yapılarak Federal Tüzüğün kapsamı genişletmiştir (“Dima Yakovlev Tüzüğü”). Bu tür ihlallere karıştığı resmi olarak belirlenen kuruluşlara ait çevrimiçi kaynaklara erişimin engellenmesine karar verilmektedir. Bu erişim engeli kararı Dışişleri Bakanlığı’nın onayı üzerine Başsavcıdan (veya yardımcılarından) gelmektedir. (Regulation Of Socıal Media In Russia)
8. Çin
Çin, tahmini 927 milyon kullanıcıyla (2020 yılı) dünyanın en büyük sosyal medya pazarına ev sahipliği yapmaktadır (kaynak). Bu kadar devasa bir kullanıcı kitlesi için sosyal medya düzenlemeleri büyük önem taşımaktadır.
2007 yılında yapılan değişiklere baktığımızda; siyasi ve askeri konular hakkında içerik üreten herkesin resmi olarak onaylanmasını gerektiren düzenlemeler yapılmıştır. Ancak uygulama düzensiz ve gevşek kalmıştır. 2021 yılında yapılan değişiklikle birlikte birlikte bu durum değişmiştir.
2021 yılında çevrimiçi yayınlanan kısa videolara ve sosyal medya hesaplarına bugüne kadarki en sıkı kısıtlamalarını getirmiştir.
Ülkenin internet gözlemcisi, Çin Siber Uzay İdaresi (CAC), bloggerların, influencerların ve içerik üreticilerinin, sosyal medya hesaplarının yayın yapabilmek için hükümet tarafından verilmiş bir kimlik belgesine sahip olmalarını gerektiren yeni düzenlemeler yayınlamıştır.
2021 yılındaki bu son baskının kökleri, Çinli yetkililerin koronavirüs pandemisi hakkında bilgi yaymada sosyal hesaplarının ve çevrimiçi yayın yapan kuruluşların oynadığı rolle ilgili endişelerinden kaynaklanmaktadır. CAC, yeni önlemleri açıklarken, pandeminin ilk günlerinde “kötü niyetli olarak söylentiler yaratmak” ve “toplumun istikrarını ve uyumunu ciddi şekilde etkilemek” sebepleri üzerinde durmuştur.
Salgının ilk günlerinde Wuhan’ın pandemi merkez üssünden canlı yayın yapan vatandaş gazeteci Zhang Zhan’ı dört yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Bu durum alınan ciddi önlemlerin bir göstergesidir. (kaynak)
8.1. 1 Haziran 2020 – 31 Mayıs 2021 Tarihlerinde Çinde Yaşanan Önemli Gelişmeler
Ocak 2021’de, çevrimiçi yayınlara ilişkin yeni kısıtlamalar yürürlüğe girmiştir. Bağımsız olarak işletilen sosyal medya hesaplarının yöneticilerinin izin almaları ve kısıtlı konular hakkında yorum yapmaktan kaçınmaları şart koşulmuştur.
Terörle Mücadele Yasasına (“TMY”) (2015) göre, çevrimiçi ortamda “kahraman ve şehitlerin” itibarını ihlal edenler ve silahlı kuvvet mensupları cezalandırmış ve çevrimiçi ortamda izin verilen konuşmanın kapsamını daha da kısıtlamıştır. İhlaller üç yıla kadar hapis cezasıyla sonuçlanabilecektir. (kaynak)
Mart 2021’de Çin Ulusal Radyo ve Televizyon İdaresi, Radyo ve Televizyon Yasası’nda, yasayı, çevrimiçi video yayıncılarını ve platformlarını kapsayacak şekilde genişleten taslak değişiklikler yayınlamıştır. “Güvenliği tehlikeye atan”, “Çin kültürünü karalayan” veya gençlerin “doğru dünya görüşünü oluşturmasına” yardımcı olmayan içerik de dahil olmak üzere dokuz tür yasaklı içerik yer almıştır.
Haziran 2021’de, Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi yeni Veri Güvenliği Yasasını kabul etmiştir. Yasa Eylül 2021’de yürürlüğe girmiştir.
21 Ekim 2020’de Kişisel Bilgilerin Korunması Yasası (Personal Information Protection Law “PIPL”) taslağını açıklamıştır. PIPL 1 Kasım 2021’de yürürlüğe girmiştir ve Çin’in kişisel verilerin korunmasına ilişkin ilk kapsamlı yasası olmuştur. PIPL içindeki birçok hükmün GDPR’dan (AB Genel Veri Koruma Tüzüğü) esinlendiği görülmektedir. (kaynak)
PIPL’nin bölge dışı bir etkisi vardır ve bu nedenle veri işleyen kuruluşların Çin’de olup olmadığına bakılmaksızın, Çin’de bulunan bireylerin kişisel bilgilerinin işlenmesi PIPL kapsamında sayılmıştır.
PIPL’nin temelde şunları içerir:
- 50 milyon RMB’ye (yaklaşık 7.5 milyon $) veya önceki yılın cirosunun %5’ine kadar önemli ölçüde artan para cezaları ve diğer operasyonel yaptırımlar;
- Özellikle Çin’deki bireylere ürün veya hizmet sağlıyorsa (veya davranışlarını analiz ediyorsa) ilgili bölge dışı yargı yetkisi;
- Soruşturma veya dava amaçlı denizaşırı veri aktarımlarında özellikle ağır kısıtlamalar ile daha katı veri yerelleştirme ve veri dışa aktarma kısıtlamaları;
- artık rızanın gerekli olmadığı genişletilmiş yasal işleme gerekçeleri;
- kişisel bilgilere erişim, düzeltme ve silme (diğerlerinin yanı sıra) için güçlendirilmiş bireysel haklar;
- veri gizliliği uyumluluğu inceleme ve değerlendirme yükümlülükleri. (kaynak)
PIPL, Kişisel verilerin rıza dışında işlenmesi için daha yasal dayanaklar getirmiştir. Kişisel verilerin işlenmesi için tek yasal dayanak olarak veri sahibinin rızası taslakta ele almıştır ve PIPL ile meşru menfaat dışında aşağıdaki yasal temeller ele alınmıştır:
- Veri sahibinin rızası
- Veri sahibinin taraf olduğu bir sözleşmenin akdedilmesi veya ifası için veri işlemenin gerekli olması.
- Yasal görev veya yükümlülüklerin yerine getirilmesi için veri işlemenin gerekli olması
- Kamu sağlığı olaylarına müdahale için gerekli veya acil durumlarda veri sahibinin veya diğer kişilerin can, sağlık ve mülkiyetinin korunması için veri işlemenin gerekli olması.
- Kamu yararına gazetecilik veya medya denetimi için makul ölçüde veri işlemenin gerekli olması
- Çin yasaları ve düzenlemeleri tarafından sağlanan diğer koşullar
Rıza şartına ilişkin uzun zamandır beklenen düzenleme PIPL’de sağlanmıştır yani rıza, veri sahibinin isteklerinin bilgilendirilmiş, spesifik, özgürce verilmiş bir göstergesi olmalıdır. Bunun yanı sıra, çeşitli bağlamlarda daha spesifik rıza gereksinimleri vardır:
- Irk, etnik grup, dini inançlar, kişisel biyometrik veriler, sağlık verileri, finansal hesap verileri ve konum verilerini içeren ancak bunlarla sınırlı olmayan hassas kişisel verilerin işlenmesi için ayrı onay alınması gerekir.
- Kişisel veri işleyen, bir çocuğun verilerini işlediğini biliyorsa veya bilmesi gerekiyorsa, 14 yaşından küçüklerin kişisel verilerinin işlenmesi için ebeveyn izni gereklidir.
- Kişisel verilerin aktarılması veya paylaşılması, otomatik karar alma mekanizmaları vb. için gizlilik bildiriminde özel açıklama ve ayrı onay gereklidir. “Ayrı rıza”nın pratikte ne anlama geldiği göz önünde bulundurulmalıdır.
Bu anlamda PIPL ile daha fazla veri sahibi hakkı ve kişisel verilerin korunmasına ilişkin daha fazla koruyucu yükümlülük öngörüldüğü görülmektedir. (kaynak)
8.2. Erişim Engelleri
Haziran 2020’de yeni “Siber Güvenlik Gözden Geçirme Önlemleri” yürürlüğe girmiştir. Bu kurallar çerçevesinde tüm kritik bilgi altyapısı operatörleri, ağ ürünleri ve hizmetleri satın alımlarını bir devlet kurumu tarafından yürütülen kapsamlı bir ulusal güvenlik incelemesine sunacaktır.
Ağ kapatma tedbiri genellikle ulusal güvenlik önlemleri olarak açıklanmaktadır. Siber güvenlik yasası ile ve 2015 tarihli terörle mücadele yasasının 84. Maddesi ile telekomünikasyon firmaları, internet servis sağlayıcıları (İSS) ve ilgili personele “kapatma” da dahil olmak üzere belirli içerik biçimlerini kısıtlamaması halinde 15 güne kadar para cezaları ve gözaltılar getirilmiştir.
TMY Madde 84: Aşağıdaki durumlardan herhangi birinde yetkililer, telekomünikasyon operatörlerine veya internet servis sağlayıcılarına 200.000 ila 500.000 yuan arasında ve doğrudan sorumlu yöneticilere ve diğer doğrudan sorumlu personele 100.000 yuan’a kadar para cezası verecektir; koşulların ciddi olduğu durumlarda, ceza 500.000 veya daha fazla para cezası öngörülecektir ve doğrudan sorumlu yöneticiler ve diğer doğrudan sorumlu personel 100.000 ila 500.000 yuan arasında para cezasına çarptırılacaktır ve kamu güvenliği organları, doğrudan sorumlu yöneticileri ve diğer doğrudan sorumlu personeli 5 ila 15 gün arasında gözaltına alınabilecektir.
(1) Kanuna uygun olarak terör eylemlerinin önlenmesi ve soruşturulmasını yürüten kamu güvenlik organları ve devlet güvenlik organlarına teknik arayüz, şifre çözme ve diğer teknik destek yardımlarını sağlamamak.
(2) Yetkili bir departmanın iletimi durdurma, terörist veya aşırılık yanlısı içeriğe sahip bilgileri silme, ilgili kayıtları saklama veya ilgili web sitelerini kapatma veya ilgili hizmetleri kapatma talebine uymamak;
(3) Ağ güvenliği ve bilgi içeriğinin denetimine yönelik sistemlerin, teknolojik güvenlik önlemlerinin alınmaması, terörist veya aşırılık yanlısı içerikle bilgi aktarımına neden olunması.
9. Sonuç
- İngiltere’de uygulamaya alınması planlanan “çerçeve çevrimiçi güvenlik yasası” ile şirketler, kullanıcılarını güvende tutabilmek adına daha güvenli ve şeffaf adımlar atabilecektir. Bu çerçeve ile aşağıda zikredilen faaliyetleri kapsamaktadır:
- Ceza gerektiren suçlar (örn. çocukların cinsel istismarı, terörizm, nefret suçu ve yasa dışı uyuşturucu ve silah satışı).
- Çocukları etkileyen zararlı içerik ve faaliyetler
- Yetişkinler tarafından erişildiğinde yasal olan ancak onlar için zararlı olabilecek içerik ve faaliyetler (ör. yeme bozuklukları, kendine zarar verme veya intiharla ilgili içerik)
- Dezenformasyon ve yanlış bilgilendirme
- Anonimlik
- Çerçeve, çevrimiçi anonimliğe herhangi bir yeni sınır getirmeyecektir. Bununla birlikte, özen yükümlülüğü altındaki şirketlerin, yasa dışı olan ve anonim olarak yapılan çevrimiçi kötüye kullanımları “etkili sistemler ve süreçler” aracılığıyla önlemeleri beklenmektedir.
Fikri Mülkiyet Hakları, Verilerin korunması, Dolandırıcılık, Tüketicinin Korunması, Siber Güvenlik İhlalleri veya Bilgisayar Korsanlığı bu çerçevenin dışında tutulmuştur.
- Almanya’da 2017 yılında internet yasası kabul edilmiştir ve 28 Mayıs 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir.Yasanın amacı sosyal medyadaki nefret söylemleri ve sahte haberlerle mücadeledir.İnternet yasası ile sosyal medya platformlarına yeni yükümlülükler getirilmemiş fakat mevcut yasalara uymamak yüksek yaptırımlara bağlanmıştır. Bu kapsamda 50.000.000 Euro’ya kadar yaptırım uygulanabilmektedir. İnternet yasası yalnızca Almanya’da 2 milyon veya daha fazla kayıtlı kullanıcısı olan sosyal medya ağları için geçerlidir.
- Amerika’da 1996 yılında CDA (Communications Decency Act) ABD kongresi tarafından kabul edilmiştir. 1997 yılında ise federal yargıçlar ahlaksızlığa dair hükümlerin ifade özgürlüğüne kısıtlama getirdiğine hükmetmiş ve bu karar ABD yüksek mahkemesi tarafından da kabul edilmiştir. 28 Mayıs 2020 tarihinde Çevrimiçi Sansürü Önlemeye İlişkin Kararname imzalanmıştır. Kararnamede sosyal medya mecralarının basit birer forum ya da platform olarak değil, klasik anlamda bir editör ya da yayıncı gibi değerlendirilmesi gerektiği görüşü savunulmuştur.
- Rus Hükümeti sosyal medya yasasında 2021 yılında önemli bir değişiklik yapmıştır:
1 Şubat 2021’de, 530-FZ sayılı “Sosyal ağlar” tanımını da içeren “Bilgi, Bilgi Teknolojileri ve Bilgi Koruma Federal Yasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Federal Yasa” yürürlüğe girmiştir. Bu yasayla birlikte Sosyal ağlara bir takım yaptırımlar öngörülmüştür. Sosyal ağlarda ağlanan içeriklerin Roskomnadzor’un kaydına girileceği ve sosyal ağların yasa dışı içeriği içeren paylaşımlara erişimi kısıtlamak zorunda kalacağı düzenlenmiştir.
- Çin
2021 yılında çevrimiçi yayınlanan kısa videolara ve sosyal medya hesaplarına bugüne kadarki en sıkı kısıtlamalarını getirmiştir.
- Ülkenin internet gözlemcisi, Çin Siber Uzay İdaresi (CAC), bloggerların, influencerların ve içerik üreticilerinin, sosyal medya hesaplarının yayın yapabilmek için hükümet tarafından verilmiş bir kimlik belgesine sahip olmalarını gerektiren yeni düzenlemeler yayınlamıştır.
- Ocak 2021’de, çevrimiçi yayınlara ilişkin yeni kısıtlamalar yürürlüğe girmiştir. Bağımsız olarak işletilen sosyal medya hesaplarının yöneticilerinin izin almaları ve kısıtlı konular hakkında yorum yapmaktan kaçınmaları şart koşulmuştur.
- Terörle Mücadele Yasasına (“TMY”) (2015) göre, çevrimiçi ortamda “kahraman ve şehitlerin” itibarını ihlal edenler ve silahlı kuvvet mensupları cezalandırmış ve çevrimiçi ortamda izin verilen konuşmanın kapsamını daha da kısıtlamıştır. İhlaller üç yıla kadar hapis cezasıyla sonuçlanabilecektir. (kaynak)
- Mart 2021’de Çin Ulusal Radyo ve Televizyon İdaresi, Radyo ve Televizyon Yasası’nda, yasayı çevrimiçi video yayıncılarını ve platformlarını kapsayacak şekilde genişleten taslak değişiklikler yayınlanmıştır. “Güvenliği tehlikeye atan”, “Çin kültürünü karalayan” veya gençlerin “doğru dünya görüşünü oluşturmasına” yardımcı olmayan içerik de dahil olmak üzere dokuz tür yasaklı içerik yer almıştır.
- Haziran 2021’de, Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi yeni Veri Güvenliği Yasasını kabul etmiştir. Yasa Eylül 2021’de yürürlüğe girmiştir.
- 21 Ekim 2020’de Kişisel Bilgilerin Korunması Yasası (Personal Information Protection Law “PIPL”) taslağını açıklamıştır. Daha sonra PIPL 1 Kasım 2021’de yürürlüğe girmiştir ve Çin’in kişisel verilerin korunmasına ilişkin ilk kapsamlı yasasıdır. PIPL içindeki birçok hükmün GDPR’dan (AB Genel Veri Koruma Tüzüğü) esinlendiği görülmektedir. (kaynak)
- Haziran 2020’de yeni “Siber Güvenlik Gözden Geçirme Önlemleri” yürürlüğe girmiştir. Bu kurallar çerçevesinde tüm kritik bilgi altyapısı operatörleri, ağ ürünleri ve hizmetleri satın alımlarını bir devlet kurumu tarafından yürütülen kapsamlı bir ulusal güvenlik incelemesine sunacaktır.
Daha fazla okuma için;